Van Schagen naar Winkel: over individualisme en gemeenschapszin

Schagen – Niet eerder werd ik op mijn voettocht vergezeld door een journalist; van Schagen naar Winkel wandelden Thijs en Daniel mee, verbonden aan het weekblad Vrij Nederland. Het werd een gezellige dag, wandelend door de polders achter Schagen. Thijs vroeg honderduit en ik antwoordde naar beste eer en geweten. Nu, dagen later, spookt nog steeds een vraag door mijn hoofd. Heb je in de Partij van de Arbeid vrienden?

Donderdagmorgen andermaal vroeg in de trein vanuit Goes richting Schagen. Honderden mensen verlaten Zeeland in de vroege ochtend om in de Randstad te gaan werken, of studeren. In Brabant vervoegen zich opnieuw tientallen mensen. Tegen half tien arriveer ik op Amsterdam – Sloterdijk en moet daar een poos wachten op de trein naar Schagen. Het is koud, onaangenaam en winderig op dit station; een meisje in een van de kleine open winkeltjes staat bij een straalkacheltje en probeert zich warm te houden.

Na half elf, op het perron van Schagen, word ik op mijn rug getikt door Thijs Niemantsverdriet. We schudden elkaar de hand en wandelen naar het koffiehuis Dikke. Even later voegt fotogaaf Daniel zich bij ons. Ondertussen vraagt Thijs me het hemd van het lijf. Ik geef op alles zo eerlijk mogelijk antwoord; ik ben geen politicus maar een betrokken waarnemer. Ik wil graag weten hoe de sociaal democratie en de samenleving er aan toe is.

We spreken over individualisme en gemeenschapszin, waarbij ik wijs op het sterk autonoom levensgevoel van Nederlanders. Maar te voet en onderweg zie ik een volkje zo uniform, zo zeer gelijkaardig dat ik soms twijfel aan plaats en tijd…overal dezelfde huizen, dezelfde inrichting; dezelfde levenspatronen… In België, waar ik volwassen werd, is dat allemaal zo anders. Wie beweert dat individualisering kernmerkend is voor deze tijd, ziet een andere wereld dan ik. In de trein, vanmorgen, zag ik dat bij alle mensen slappe draadjes uit de oren hangen en dat vrijwel iedereen staart op een platte telefoon… wat nu individualisme? Nu ja, zulke gesprekken voeren we.

Tegen twaalf uur worden we verwacht bij het kantoor van de GGD in Schagen. Ik heb daar een afspraak met twee medewerkers, Kees van der Veer en Marian Huytinck, die betrokken zijn bij een groot project in Noord Holland, ‘ jongeren en alcohol’. Het gaat namelijk mis, hoorde ik ook vorige week al van PvdA raadslid Sylvia Buczynski, met het alcoholgebruik in Nederland. Steeds meer en steeds jongere kinderen drinken steeds sterkere drank, vertellen de deskundigen. Kinderen van twaalf jaar drinken, zelfs wodka. De ontwikkeling van de hersenen loopt daardoor gevaar.

Ouders vinden het heel gewoon en hebben liefst dat kinderen thuis drinken. Via SMS en twitter seinen de jongeren elkaar waar ‘het gezellig is.’ Marian Huytinck: “Door de nieuwe media worden die contacten snel gelegd en is er nauwelijks een vast patroon in het alcoholgebruik aan te wijzen.” De GGD probeert via slimme bondgenootschappen met scholen, met de horeca en supermarkten het gedrag van de jongeren te beïnvloeden. Dat lijkt vruchten af te werpen, maar ondanks hoopvolle signalen blijft het drankgebruik te hoog.

Even later, wanneer we afscheid genomen van de GGD, spreek ik twee jongens aan, die de drankproblemen bij jongeren in de streek erkennen. “Er wordt hier traditioneel veel gedronken; we staan er om bekend,” zeggen Morris en Matthijs.

Onderweg naar Winkel zien we schoolkinderen passeren op hun fietsen. Af en toe moet ik voor de fotograaf even een loopje maken of over een hekje klimmen. Ik vertel Thijs over de verschillende tradities in de Nederlandse sociaal democratie, dus over Amsterdam, Rotterdam, Friesland en Groningen. De Friese sociaal democratie wordt al snel weggezet als oud links, merk ik op. Maar de samenleving zit in Friesland nu eenmaal anders in elkaar dan in Amsterdam en dus ook heeft de sociaal democratie een ander karakter. Daar is niks oud links aan, integendeel.

Thijs vertelt dat hij in Amsterdam boodschappen doet via zijn mobiele telefoon, waarop hij een boodschappenlijstje invult, en dat een wagentje gestuurd door de supermarkt even later boodschappen thuis komt brengen. “Dat is gemakkelijk wanneer je alle twee een drukke baan hebt; je hoeft helemaal niet meer naar de winkel toe. De winkel komt thuis.”
Op het platteland, in het oosten, noorden en zuidwesten van het land is daar geen sprake van; je mag al blij zijn dat er een supermarkt is in het dorp of in een kleine stad. Vaak is dat niet eens het geval; laat staan, dat er een karretje thuis bezorgt. De afstanden zijn zo groot dat zulke diensten niet uit kunnen.

In het prachtige café De Beentjes in Winkel biedt Bianca, ook al is de kroeg gesloten, ons ruimte en zet gauw een pot verse koffie. De muziek gaat aan, goeie blues tot mijn plezier, en we praten nog even verder, over de partij, over de voettocht en over mijn geschiedenis. Ik weet niet meer wat ik allemaal verteld heb, maar wanneer Thijs me op het laatst vraagt of ik vrienden heb in de PvdA ben ik even in verwarring. De omgangsvormen in de PvdA zijn vaak vreselijk; plezier en vrolijkheid mis ik zo enorm… maar ik ontmoet tijdens de voettocht veel vriendschap… en ja, wel zeker, ik heb vrienden in de PvdA. Zeker, en vriendinnen ook.

Later, die avond, denk ik na over de rol van de journalist en de politicus; ik ben geen politicus maar een betrokken waarnemer. Echter, vandaag heb ik wel gevoeld wat het betekent om over ieder woord te moeten nadenken. Dat is niet gemakkelijk. Voor een politicus lijkt het me zelfs een gevaarlijk spel, vooral wanneer vluchtigheid en opportunisme de basis vormen van de verhouding. Vandaag speelde dat niet; Thijs en Daniel waren uitputtend in hun zoektocht naar het verhaal van de voettocht en ik ben benieuwd naar hun impressies. Let op Vrij Nederland, volgende week donderdag, 22 april.